لینوکس ۶۴ بیتی‌

در اواسط سال ۱۹۹۵، فناوری ۳۲ بیتی بر روی سیستم‌عامل‌های ویندوز ۹۵ مایکروسافت و OS/2 آی‌بی‌ام پا به عرصه ظهور گذاشت. در آن زمان بسیاری تصور می‌کردند که فناوری دیگر به انتهای شکوفایی خود رسیده‌است. از این‌رو فکر پدیده‌ای به نام محاسبات ۶۴ بیتی را هم در ذهن خود نمی‌پروراندند. در حالی که در همین زمان و حتی چند سال قبل از آن هم صحبت از فناوری ۶۴ بیتی به میان آمده بود. اما به دلیل این‌که این رخداد در دنیای PC ها و به‌ویژه محیط پرکاربرد ویندوز مایکروسافت به وقوع نپیوسته بود، کمتر کسی از آن خبر داشت.

در واقع اولین بار در سال ۱۹۹۲ پردازنده‌های DEC Alpha (مبتنی‌بر معماری RISC ) امکان دسترسی ۶۴ بیتی به فایل و فایل‌سیستم را فراهم ساختند. در آن زمان سیستم‌عامل‌های Open VMS و Digital Unix توانستند بهترین بهره را از قابلیت‌های این پردازنده ببرند. پس از آن و در سال ۱۹۹۳ لینوکس نیز به جمع سیستم‌عامل‌های پشتیبانی‌کننده از پردازنده‌های DEC پیوست و در سال ۱۹۹۵ نیز نسخه‌هایی از لینوکس برای اجرا در پردازنده‌های ۶۴ بیتی، نظیر Ultra Sparc سان مایکروسیستمز و MIPS آی‌بی‌ام ساخته شدند؛ درحالی‌که در وادی PCها هنوز هم ویندوز و هم لینوکس در دنیای ۳۲ بیتی زندگی می‌کردند.

بالاخره در سال ۲۰۰۱ شرکت اینتل اولین سری پردازنده‌های ۶۴بیتی PCها را با نام ایتانیوم به بازار عرضه کرد که فقط برنامه‌های ۶۴‌بیتی قادر بودند بر روی یک سیستم‌عامل ۶۴ بیتی با این پردازنده کار کنند. اینتل بعداً این نقص را با ارائه ایتانیوم ۲ که به برنامه‌های ۳۲ بیتی نیز امکان اجرای سریع‌تر می‌داد، برطرف کرد. شرکت AMD نیز در سال ۲۰۰۳ خط تولید انبوه پردازنده ۶۴ بیتی اپترون (Opteron) را رسماً افتتاح کرد. این پردازنده که به داشتن فناوری ۶۴-X86 معروف شد، به راحتی توانست برنامه‌های ۳۲ و ۶۴ بیتی را اجرا کند و همین مسئله باعث شد اینتل نیز در رقابت با اپترون، پردازنده‌های سری Xeon را با فناوری و قابلیت‌های مشابه بسازد.

به‌طورکلی در پردازنده‌هایی که توسط این دو سازنده ساخته شد، تعداد رجیستری‌های CPU برای لود کردن تعداد بیشتری دستورالعمل در واحد زمان، به دو برابر افزایش یافته‌است. ضمن این‌که امکان آدرس‌دهی فضای حافظه برای برنامه‌های در حال اجرا نیز از چهار گیگابایت به شانزده میلیون گیگابایت افزایش یافت. این موضوع سبب شد سیستم‌عامل مجبور نباشد به سبب کمبود حافظه قابل آدرس‌دهی، از هارددیسک به عنوان فضای موقت نگهداری داده‌ها (Virtual Memory) استفاده کند و به‌طور مداوم اطلاعات را جهت پردازش، بین هارددیسک و حافظه رد‌وبدل کند. در سیستم‌عامل‌های ۶۴ بیتی به خوبی از این امکانات جدید استفاده شده‌است.
برای برنامه‌های ۳۲‌بیتی نیز از قابلیت اول و برای برنامه‌های ۶۴ بیتی از هر دو قابلیت مذکور بهترین بهره برای افزایش سرعت اجرای برنامه برده می‌شود. به هر حال اگرچه شرکت‌های معتبر توزیع‌کننده لینوکس مثل ردهت یا SUSE مطالعه و آزمایش برروی نسخه‌های اولیه‌ای از لینوکس ۶۴‌بیتی را آغاز کرده بودند، اما باید سال ۱۹۹۵ را زمان ورود رسمی لینوکس به دنیای ۶۴ بیتی به حساب آورد. در حال حاضر نیز شرکت‌های ردهت و ناول مشغول ارائه سیستم‌های ۶۴ بیتی خود هستند.

به‌ویژه در صنایع گاز، هوا‌‌-‌فضا، داروسازی و برخی صنایع تولیدی دیگر، لینوکس‌های ۶۴ بیتی با سرورهای HP ،IBM وNEC یکه‌تاز میدان هستند. البته ا‌ین‌ مسئله به همین‌جا نیز ختم نمی‌شود و این سیستم‌عامل‌های پرسرعت علاوه بر قدرتی که در سرورهای رده متوسط   آی‌بی‌ام  نظیر سری i و p به نمایش گذاشتند، روی پلتفرم‌های کوچک‌تری چون سرورهای سری e آی‌بی‌ام یا سرورهای Dual Xeon Relion شرکت Penguin Computing نیز کارایی بسیاری نشان دادند. اکنون نیز ناول با سیستم‌عامل SUSE و ردهت با RHEL (هر دو سری A و ES) راه‌های آسان و سریعی را برای دستیابی و بهره‌مندی شرکت‌های کوچک به مزایای محیط ۶۴ بیتی تحت پردازنده‌های AMD Athlon 64 و Intel Xeon، پدید آورده‌اند.

در کاربردهای خانگی یا دسکتاپ نیز اوضاع به همین روال است. علاوه‌‌‌بر دو توزیع‌کننده معروف ردهت و ناول، دیگران نیز در ساخت لینوکس‌های ۶۴‌بیتی دسکتاپ موفقیت‌های غیرقابل‌انکاری داشته‌اند.

نمونه آن، توزیع Ubuntu Linux 5.04 است که از پردازنده‌های AMD 64 و Power پشتیبانی می‌کند